संस्कृत के पर्यायवाची शब्द । Synonyms of Sanskrit .
![]() |
Synonym words in Sanskrit |
शब्द पर्यायवाची
अग्नि:- अग्नि:, वैश्वानर:, वह्नि:, जातवेदा:, ज्वलन:,
बर्हि:, शुष्मा, कृष्णवर्त्मा, कृशानु:, पावक:, अनल:, रोहिताश्व:, वायुसख:, दहन:, हव्यवाहन:,
सप्तार्चि:, चित्रभानु:, शुचि:।
अश्रु- नेत्राम्बु:, रोदनम्, अश्रु, अस्त्रम्, वाष्पम्
अनुज:- जघन्यज:,
कनिष्ठ:, अवरज:, यवीय:।
असुर:- दैत्य:, दैतेय:, दनुज:, इन्द्रारि:, दानव:,
शुक्रशिष्य:, दितिसुत:, पूर्वदेव:, सुरद्विष:।
अज्ञानम्- अज्ञानम्,
अविद्या, अहंमति:।
अन्धकार:- ध्वान्तम्,
तिमिरम्, तमिस्रम्, तमस् (तम:)
अस्थि- कीकसम्, कुल्यम्, अस्थि -।
अधर:- ओष्ठ:, रदनच्छद:, दशनवाससी, दशनवास: -
अगस्त्य:- अगस्त्य:,
मैत्रावरुणि:, कुम्भसम्भव:।
अमृतम्- त्रिदशाहार:,
सुधा, पीयूषम्, अमिय।
अश्व:- घोटक:, वीति:, तुरग:, तुरङ्ग:, वाजी, वाह:,
अर्वा, गन्धर्व:, हय: सैन्धव:, सद्रि:।
अधम:- निकृष्ट:,
प्रतिकृष्ट:, अर्वा, याप्या:, अवम्, कुपूय:, कुत्सित:, अवद्य:, खेट:, गर्ह्य:, अणका:।
अङ्गणम्- चत्वरम्,
अजिरम्
अन्ध:- दृष्टिहीन:, अचक्षु:।
अद्भूतम्- आश्चर्यम्,
विस्मय:, चित्रम्।
अन्त:पुरम्- अवरोधनम्,
अवरोध:, शुद्धान्त:।
अश्विनौ- अश्विनीसुतौ,
स्वर्वैद्यौ, दस्रौ, आश्विनेयौ, अश्विनीकुमारौ।
अलज्रर:- अलज्र्णम्,
आभरणम्, सौन्दर्यम्, मण्डनम्, विभूषणम्, परिष्कार:।
अधोवस्त्रम्- निचोल:,
अधोंशुकम्, परिधानम्, अन्तरीयम्।
अतिथि:- आगन्तुक:,
आवेशिक:।
अध्यापक:- उपाध्याय:,
गुरु:, आचार्य:।
अप्रियम्- निकृष्ट:,
प्रतिकृष्ट:, रेफ:, अधम:, कुत्सित:, अवद्य:, खेट:, गर्ह्य:, मलिनम्, मलदूषितम्, कच्चरम्,
मलीमसम्, अनीप्सितम्।
अपमानम्- अनादर:,
परिभव:, रीठा, अवमानना, अवज्ञा, अवहेलना।
अल्प:- अल्पीय:, अल्पिष्ठम्, अत्यल्पम्, स्तोक:,
क्षुल्लक:, लवलेश:, अणु:, कनीय:।
अधिकम्- प्रभूतम्,
प्रचुरम्, प्राज्यम्, बहुलम्, अदभ्रम्, बहु, पुरु, भूयिष्ठम्, भूय:, भूरि।
अरुण:- सूरसूत:, अनूरु:, काश्यपि:, गरुडाग्रज:।
असि:- कृपाण:, करपाल:, चन्द्रहास:, खड्ग:।
आच्छादनम्- अन्तर्धा,
व्यवधा, अन्तर्धि:, अपवारणम्, अपिधानम्, तिरोधानम्, पिधानम्, आच्छादनम् ।
आनन्द:- मुदा,
प्रीति:, प्रमद:, हर्ष:, प्रमोद:, आमोद:, सम्मद:, आनन्दथु:, शर्मम्, शातम्, सुखम् ।
आमलकी- तिष्यफला,
अमृता, वयस्था, आमलकम्।
आजीविका- आजीव:,
जीविका, वार्ता, वृत्ति:, वर्तनम्, जीवनम्।
आत्मा - क्षेत्रज्ञ:,
पुरुष:, जीव:, देही, शरीरी।
आकाश: - नभ:,
मरुद्वर्त्मा, वियत्, विहाय:, तारापथ:, पुष्करम्, अन्तरिक्षम्, व्योम, अम्बरम्, विष्णुपदम्,
खम्, द्यौ:, विहायसम्, गमनम्, द्यु, अभ्रम्, अनन्तम्, महाविलम्, मेघाध्वा।
आम्र: - रसाल:, सहकार:, अतिसौरभ:।
आज्ञा- निर्देश:, निदेश:, शासनम्, शिष्टि:, आज्ञा,
अववाद:।
आपूपिक: - कान्दविक:,
भक्ष्यकार:।
इन्द्र: - ऋभुक्ष:, संक्रन्दन:, सहस्राक्ष:, इन्द्र:,
दुश्च्यवन:, शक्र:, हरि:, बलाराति:, स्वाराट्, नमुचिसूदन:, वृत्रहा, शुनासीर:, आखण्डल:,
गोत्रभिद्, वृषा, वास्तोष्पति:, वासव:, पुरन्दर:, लेखर्षभ:, शतमन्यु:, दिवस्पति:, सुत्रामा,
मघवा, विडौजा:, पाकशासन:, सुरपति:, शचीपति:, मेघवाहन:, मरुत्वान्, वृद्धश्रवा:, पुरुहूत:।
इच्छा- काङ्क्षा, स्पृहा, ईहा, वाञ्छा, लिप्सा,
मनोरथ:, काम:, अभिलाष:, दोहदम्, लालसा, अभिलाषा, आकांक्षा।
इन्द्रियम् - हृषीक:,
विषयी, प्रतिविषयम्।
इन्द्राणी- शची,
इन्द्रप्रिया, पुलोमजा, सुरपतिप्रिया।
उपनिषद्- वेदान्तम्,
रहस्यम्, उपनिषत्।
उलूक: - पेचक:,
वायसाराति:।
उत्तम: - प्रधानम्,
प्रमुखम्, प्रवेक:, अनुत्तम:, मुख्य:, वर्य:, वरेण्य:, प्रवर्ह:, अनवरार्घ्य:।
उत्सव: - क्षण:,
उद्धर्ष:, पह:, उद्धव:।
उदरम् - पिचण्ड:,
कुक्षि:, जठरम्, तुन्दम्।
उष्ट्र: - क्रमेलक:, मय:, महांग:, करभ:।
उपमा- उपमानम्, सादृश्यम्, सदृशम्, समानम्।
उक्तम् - भाषितम्,
उदितम्, जल्पितम्, लपितम्, आभणितम्, कथितम्।
उत्तरम् - प्रतिवाक्यम्,
समाधानम्।
ऊर्णनाभ: - लूता,
तन्तुवाय:, मर्कटक:।
औषधि:- भेषजम्,
अगद:, जायु:, औषधम्, भैषजम्।
ओदनम् - भक्तम्,
भिस्सा, अन्ध:, अन्नम्, दीदिव:।
एकान्त:- विविक्त:,
विजन:, छन्न:, रह:, उपांशु:।
कर्ण: - शब्दग्रह:, श्रोत्रम्, श्रुति:, श्रवणम्,
श्रव:।
कपिशवर्ण: - कडार:,
पिङ्ग:, पिशङ्ग:, कपिल:, कद्रु:, पिङ्गल:।
कारणम् - हेतु:,
करणम्, बीजम्, निदानम्।
कामदेव: - मदन:,
मन्मथ:, मार:, प्रद्युम्न:, मीनकेतन:, कन्दर्प:, दर्णक:, अनङ्ग:, काम:, पञ्चशर:, स्मर:,
शम्बरारि:, मनसिज:, अनन्यज:, पुष्पधन्वा, रतिपति:, मकरध्वज:, आत्मभू:, ब्रह्मसू:, विश्वकेतु:,
कुसुमेष:।
काक: - अरिष्ट:, करट:, बलिपुष्ट:, स्कृत्प्रज:,
एकदृक्, बलिभुक्, ध्वाङ्क्ष:, चिरञ्जीवी, वायस:, आत्मघोष:, परभृत्, काकोल:।
किन्नर: - किम्पुरुष:,
तुरङ्गवदन:, मयु: ।
किरण: - उस्त्र:,
मयूख:, अंशु:, गभस्ति:, घृणि:, धृष्णि: भानु:, कर:, मरीचि:, दीधिति:, रश्मि:।
कुक्कुट: - कृकवाकु:,
ताम्रचूर्ण:, चरणायुध:।
केश: - चिकुर:, कुन्तल:, बाल:, कच:, शिरोरुह:, अलक:,
भ्रमरक:, काकपक्ष:, शिखण्डक:
कोकिल: - वनप्रिय:,
परभृत:, कोकिला, पिक:, परभृतिका।
कृष्ण: - असितम्,
श्यामलम्, श्यामम्, नीलम्, मेचकम्।
कल्याणम् - श्व:श्रेयसम्,
शिवम्, भद्रम्, मङ्गलम्, शुभम्, भावुकम्, भविकम्, भव्यम्, कुशलम्, क्षेमम्, शास्तम्।
कमलम् - नीरजम्,
पज्र्जम्, पुण्डरीकम्, इन्दीवरम्, तामरसम्, उत्पलम्, पद्मम्, कुवलयम्, नीलाम्बुजम्,
कुमुदम्, कैरवम्, राजीवम्, नलिनम्, अरविन्दम्, सहस्रपत्रम्, कुशेशयम्, शतपत्रम्, पुष्पर:,
सरसीरुह:, जलज:।
करुणा- कारुण्यम्, घृणा, कृपा, अनुकम्पा, अनुक्रोश:।
क्रोध: - कोप:, क्रोश:, अमर्ष:, प्रतिघ:, रोष:
कौतूहलम् - कौतुकम्,
कुतुकम्, कुतूहलम्।
क्रीडा- खेला, द्रव:, केलि:, नर्म, परिहसनम्।
कुटी- उटज:, पर्णशाला, आयतनम्, चैत्यम्।
कुञ्ज: - निकुञ्ज:, लतामण्डप:।
कलिका- कोरक:,
कुड्मल:, मुकुल:।
कपोत: - पारावत:,
कलरव:।
कन्या- कुमारी, गौरी, नग्निका, अनागतार्तवा।
कण्ठ: - गल:, ग्रीवा, शिरोधि:।
कपोल: - गण्ड:,
गण्डस्थल:।
कर्णाभरणम् - कर्णिका,
तालपत्रम्, ताटङ्कम्, कुण्डलम्, कर्णवेष्टनम्।
कण्ठाभरणम् - कण्ठभूषा, लम्बनम्, ललन्तिका, प्रालम्बिका, उर:सूत्रिका, मुक्तामाला, ग्रैवेयकम्, मुक्तावली,
रत्नावली, हार:, मुक्ताहार:, देवच्छन्द:, एकावली, नक्षत्रमाला।
कर्पूरम् - धनसार:,
चन्द्रसंज्ञ:, सिताभ्र:, हिमवालुका।
कञ्चुकी - सौविद:,
सौविदल्ल:, स्थापत्य:।
कृषक: - कर्षक:,
क्षेत्राजीव:, कृषीवल:, कृषिक:।
कुक्कुर: - शुनक:,
श्वा, कौलेयक:, सारमेय:, मृगदंशक:।
कामी - कामुक:, कमिता, अनुक:, कामयिता, कम्र:, अभीक:,
कमन:, कामन:, अभिक:।
कृशम् - सूक्ष्मम्,
दभ्रम्, तनु।
कोमलम् - मृदुलम्,
सुकुमारम्, मृदु:।
कार्तिकेय: - महासेन:,
शरजन्मा, षडानन:, पार्वतीनन्दन:, स्कन्द:, सेनानी, अग्निभू:, बाहुलेय:, तारकजित्, विशाख:,
शिखिवाहन:, षाण्मातुर:, शक्तिधर:, कुमार:, क्रौञ्चदारण:।
कुबेर: - त्र्यम्बकसख:,
यक्षराट्, गुह्यकेश्वर:, मनुष्यधर्मा, धनद:, राजराज:, धनाधिप:, वैश्रवण:, पौलस्त्य:,
नरवाहन:, यक्ष:, एकिंपग:, ऐलविल:, श्रीद:, पुण्यजनेश्वर:।
कल्पवृक्ष: - पारिजातिक:,
मन्दार:, सन्तान:, हरिचन्दनम्।
कपट: - व्याज:,
दम्भ:, उपधि:, छद्म:, कैतवम्, कुसृति:, निकृति:, शाठ्यम्।
क्षत्रिय: - बाहुज:,
राजन्य:, विराट्, मूर्धाभिषक्त:
क्षेत्रम् - केदार:, वप्र:, सीत्यम्, हल्यवत्।
क्षमा- क्षान्ति:, तितिक्षा।
गणेश: - विनायक:,
विघ्नराज:, द्वैमातुर:, गणाधिप:, एकदन्त:, हेरम्ब:, गजानन:, लम्बोदर:।
गङ्गा- मन्दाकिनी, त्रिपथगा, भागीरथी, विष्णुपदी,
जह्नुतनया, सुरनिम्नगा, त्रिस्रोता, भीष्मसू:।
गज: - दन्ती, दन्तावल:, हस्ती, द्विरद:, अनेकप:,
द्विप:, मतङ्गज:, गज:, नाग:, कुञ्जर:, वारण:, करी।
गौर: - श्वेत:, सित:, शुभ्र:, वलक्ष:, धवल:, अर्जुन:।
गृहम् - गेहम्, उदवसितम्, वेश्म, निकेतनम्, निशान्तम्,
वस्त्यम्, सदनम्, भवनम्, आगारम्, मन्दिरम्, निलय:, निकाय:, आलय:, वास:, प्रासाद:, सौध:,
हर्म्यम्।
गरुड: - वैनतेय:,
खगेश्वर:, विष्णुरथ:, सुपर्ण:, नागान्तक:, तार्क्ष्य:, पन्नगाशन:।
ग्रीष्म: - ऊष्मक:,
निदाघ:, उष्ण:, ऊष्मागम:, तप:।
गुहा- दरी, कन्दर:, गह्वरम्, देवखातविलम्, कन्दरा।
गर्भिणी- गुर्विणी,
अन्तर्वत्नी, आपन्नसत्त्वा।
गुप्तचर: - गूढपुरुष:,
चर:, चार:, स्पश:, अपसर्प:, प्रणिधि:।
गोपति: - गवीश्वर:,
पशुपति:, गोमान्, गोमी, षण्ड:।
गर्दभ: - रासभ:,
खर:, वालेय:, चक्रीवान्।
गुप्तम् - गूढम्, उपचितम्, निदिग्धम्।
घृतम् - सर्पि:, हवि:, नवनीतम्, आज्यम्।
घट: - कुट:, कलश:, निप:।
चन्द्र: - इन्दु:, चन्द्रमा:, सोम:, कुमुदबान्धव:,
निशापति:, ओषधीश:, राजा, रोहिणी-वल्लभ:, अब्ज:, शशाज्र्:, सुधांशु:, विधु:, ऋक्षेश:,
अत्रिनेत्रप्रसूत:, नक्षत्रेश:, शशधर:, जैवातृक:, प्रालेयांशु:, श्वेतरोचि:, हिमांशु:,
ग्लौ:, मृगाज्र्:, कलानिधि:, द्विजराज:, क्षपाकर:।
चन्द्रिका- चन्द्रिका,
कौमुदी, ज्योत्स्ना, चन्द्रातप:।
चित्तम् - चेत:,
हृदयम्, स्वान्तम्, हृद्, मानसम्, मन:।
चिह्नम् - कलज्र्:,
अज्र्:, लाञ्छनम्, लक्षणम्, लक्ष्म।
चिकित्सक: - वैद्य:,
भिषक्, रोगहारी।
चन्दन: - गन्धसार:,
मलयज:, भद्रश्री:, हरिचन्दनम्।
चषक: - कंस:,
पानभाजनम्।
चतुर: - दक्ष:,
पेशल:, पटु:।
चाण्डाल: - मातङ्ग:,
निषाद:, श्वपच:, अन्तेवासी, शत्वर:, पुलिन्द:, पुक्कस:, म्लेच्छ:, चण्डाल:, किरात:।
चौर: - स्तेन:, दस्यु:, तस्कर:, मोषक:, पाटच्चर:।
चिरञ्जीवी - आयुष्मान्,
जैवात्रिक:, दीर्घजीवी।
जलम् - आप:,
तोयम्, घनरस:, पय:, पुष्करम्, मेघपुष्पम्, कम्, पानीयम्, सलिलम्, उदकम्, वारि, कुशम्,
जलम्, वनम्, क्षीरम्, अम्भ:, अम्बु, नीरम्, भुवनम्, अमृतम्, जीवनीयम्, पाथम्, कीलालम्,
कमलम्।
जगत् - भुवनम्, विष्टपम्, लोक:, जगत्।
जन्म - जनु:, जननम्, जनि:, जन्मानि, उत्पत्ति:,
उद्भव:।
जिह्वा- रसज्ञा,
रसना, जिह्वा।
ज्येष्ठ: - पूर्वज:, अग्रज:, अग्रिय:।
जलौका- जलौकस:,
रक्तपा।
जम्बीर: - जम्भीर:,
जम्भ:, जम्भल:, दन्तशठ:।
जघनम् - प्रसृता,
उरु:, सक्थि, जंघा।
जटा- शिखा, सटा।
जीविका- आजीव:,
वार्ता, वृत्ति:, जीवनम्।
ज्यौतिषिक: - दैवज्ञ:,
गणक:, ज्ञानी, कार्तान्तिक:, मौहूर्त:, मौहूर्तिक:।
टीका- व्याख्या, भाष्यम्, वृत्ति:, भाषान्तरणम्,
विवृति:।
तरुणी- युवती, मनोज्ञा, सुन्दरी, यौवनवती, प्रमदा,
रमणी।
तडाग: - सर:,
जलाशय:, कासार:, ताल:, सरसी, पुष्कर:, ह्नद:, सरोवर:, जलाधार:, खातम्, अखातम्।
तम: - तिमिर:, अन्धकार:, ध्वान्त:।
तरु: - वृक्ष:, विटप:, द्रुम:, पादप:।
तटस्थ: - उदासीन:,
निरपेक्ष:, निर्लिप्त:, निष्पक्ष:।
तरङ्ग: - हिल्लोल:,
ऊर्मि:, उल्लोल: (त्रिलि), वीचि:, भङ्ग:।
तन्मय: - लीन:,
मग्न:, तल्लीन:, ध्यानमग्न:, लवलीन:।
तीव्रम् - द्रुतम्,
क्षिप्रम्, त्वरितम्, शीघ्रम्, आशु, अविलम्बितम्, सत्वरम्, चपलम्, तूर्णम्, अरम्।
तत्पर: - उद्यत:,
कटिबद्ध:, संन्नद्ध:।
तिरस्कार: - उपेक्षा,
अपमानम्, निरादर:, अवमानना।
तेजस्वी - प्रतापवान्,
तेजवान्, वर्चस्वी, कान्तिमय:, तेजोमय:।
त्रास: - भयम्, भीति:, आतज्र्:।
तर्क: - अध्याहार:, ऊह:, न्यायविद्या।
तमाल: - तापिच्छ:,
तालस्कन्ध:।
तपस्वी - तापस:,
दान्त:, परिकांक्षी।
तक्रम् - मथितम्, गोरस:, दण्डाहतम्, कालशेयम्।
दक्ष: - चतुर:, प्रवीण:, कुशल:, निपुण:।
दन्त: - रदन:, दशन:, रद:, दन्त:, द्विज:, मुखक्षुर:।
दमनम् - नियन्त्रण:,
अवरोध:, निग्रह:।
दर्प: - दम्भ:, अहंकार:, घमण्ड:, गर्वम्, अभिमानम्।
दानव: - राक्षस:,
दैत्य:, निशाचर:, असुर:, शम्बर:, दनुज:, इन्द्रारि:।
दिवस: - वासर:,
दिवा, वार:, दिनम्, अह:, घस्र:।
दिव्य: - लोकोत्तरम्,
लोकातीत:, अलौकिक:, स्वर्गिका।
द्विज: - ब्राह्मण:, पक्षी, दन्त:, चन्द्र:।
दीन: - दरिद्र:, अकिञ्चन:, निर्धन:, रज्र्:।
दु:खम् - पीड़ा,
व्यथा, कष्टम्, क्लेश:, वेदना, यातना, उद्वेग:, खेद:, विषाद:, सन्ताप:, क्षोभ:, शोक:,
यन्त्रणा, संकटम्, उत्पीडनम्, आभीलम्, बाधा, आमनस्यम्, कृच्छ्रम्।
दुर्बल: - कृश:,
निर्बल:, कृशकाय:, छात:, अमांस:।
दुर्जन: - खल:,
असज्जन:, असन्त:, दुष्ट:, धूर्त:, पिशुन:।
दुर्बोध: - क्लिष्ट:,
दुरुह:, जटिलम्, गूढ:।
दुग्धम् - क्षीरम्,
पय:, गोरसम्, पीयूषम्।
द्रौपदी- कृष्णा,
पाञ्चाली, द्रुपदसुता, याज्ञसेनी।
दर्पण: - आदर्श:,
प्रतिमानम्, त्रपु:
देव: - अमर:, निर्जर:, अजर:, सुर:, सुमना:, सुपर्वा,
ऋभु:, त्रिदिवेश:, दिवौका:, आदितेय:, आदित्य:, अदितिनन्दन:, अस्वप्न:, अमर्त्य:, अमृतान्धा:,
बहिर्मुख:, क्रतुभुव्â, गीर्वाण:, दानवारि:, वृन्दारक:, दैवतम्, देवता।
दिशा- दिक्, ककुप्, काष्ठा, आशा, हरित् (प्राची,
प्रतीची, उदीची, अपाची)
दुर्गन्ध:- असुरभि:,
विगन्धि:, पूतिगन्ध:, अनिष्टगन्ध:, आमगन्धि:।
द्राक्षा- मधुरसा, गोस्तनी।
दम्पती - जम्पती, जायापती, भार्यापती।
द्वारपाल: - प्रतीहार:,
द्वा:स्थित:, दर्शक:, द्वारस्थ:।
दूत: - सन्देशहर:, सन्देशवाहक:।
दास: - कर्मकर:, वैतनिक:, भृतक:, भृत्य:, चेतक:,
किंकर:, भुजिष्य:।
दयालु: - कारुणिक:,
कृपालु:, सूरत:, वत्सल:।
दरिद्र: - दीन:,
दुर्विध:, दुर्गत:, नि:स्व:।
दूरम्- सुदूरम्, दवीय:, दविष्ठम्, विप्रकृष्टम्।
धत्तूर: - उन्मत्त:,
धूर्त: कितव:, मदन:, मातुल:, कनकाह्वय:।
धनुर्धर: - धन्वी,
धनुष्मान्, निषङ्गी, धानुष्क:।
धनु: - चाप:, शरासनम्, कार्मुकम् कोदण्डम्।
धूलि:- रज:, रेणु:, क्षोद:, चूर्णम्, पांसु:।
धान्यम् - आशु:,
पाटल:, शालि:, व्रीहि:, स्तम्बकरि:।
धेनु:- गौ:, सौरभेयी, माहेयी, शृंगिणी, माता, धवला।
धनम् - द्रव्यम्, वित्तम्, अर्थ:, रा:, रिक्थम्,
वशु:, स्वापतेयम्, हिरण्यम्, द्रविणम्, ऋक्थम्।
धनी - आढ्य:, इभ्य:, समृद्ध:, अधिकर्द्धि:।
नर्मदा- रेवा, सोमोद्भवा, मेकलकन्यका, सदानीरा, बाहुदा,
सैतवाहिनी।
निर्झर: - झर:,
प्रताप:, वारिप्रवाह:।
निम्ब: - अरिष्ट:,
सर्वतोभद्र:, हिंगुनिर्यास:, मालक:, पिचुमर्द:।
नपुंसकम् - पण्ड:,
शब्द:, क्लीव:, शिखण्डी, तृतीयप्रकृति:, वर्षवर:।
नूपुर: - मञ्जीर:, हंसक:, पादकटक:, तुलाकोटि:, पादाङ्गदम्
नट: - भरत:, शैलूष:, शैलाली, कृशाश्वी, जायाजीव:,
कुशीलव:।
नीच: - पामर:, विवर्ण:, प्राकृत:, निहीन:, अपसद:,
जाल्म:, क्षुल्लक:।
नायक: - पति:,
स्वामी, ईश्वर:, ईशिता, अधिभू:, नेता, प्रभु:, परिवृढ:, अधिप:।
नारद: - तुम्बुरु:,
भरत:, देवल:, देवर्षि:।
निरर्थकम् - निष्फलम्,
मोघम्।
नदी- सरिता, निर्झरिणी, तरिनी, ह्रदिनी, नद:,
स्रवन्ती, तरङ्गिणी, पयस्विनी, लहरी, शैवालिनी, अपगा, स्रोतस्विनी, सरि:, तरङ्गवती,
निम्नगा, धुनि:, समुद्रकान्ता, कूलज्र्षा, सरस्वती, द्वीपवती, धुनी, तटिनी।
नरक: - यमलोक:,
यमपुरम्, यमालय:, निरय:, दुर्गति:, नारक:, तामिस्रम्, सञ्जीवनम्, सम्प्रतापनम्, अन्धतामिस्रम्।
नवीनम्- नूतनम्,
नव्यम्, नव:, अभिनवम्, अर्वाचीनम्, आधुनिक:।
नक्षत्रम् - तारा,
खद्योत:, उडु:, ऋक्षम्, तारका, भम्, दाक्षायणी
नग्न:- निर्वस्त्र:, दिगम्बर:, अनावृत:, अवास:
न्यायाधीश: - अक्षदर्शक:,
प्राड्विवाक:।
नित्यम्- शाश्वत्,
अमर:, अमर्त्य:, अविनाशी, अनश्वर:, सनातन:, सततम्, सर्वदा, अहर्निशम्, निरन्तरम्।
निर्जीव: - जीवहीन:,
प्राणहीन:, मृतम्, निष्प्राणा:।
निर्णय: - निश्चय:,
परिणाम:, निष्कर्ष:।
निद्रा- शयनम्, स्वाप:, स्वप्न:, संवेश:, सुषुप्ति:।
नौका- तरणी, जलयानम्, तरी, वनवाहनम्, पतङ्गम्।
निधन: - पञ्चता,
कालधर्म:, दिष्टान्त:, प्रलय:, अत्यय:, अन्त:, नाश:, मृत्यु:, मरणम्।
नाम - आख्या, संज्ञा, नाम, अभिधा, आह्वानम्, नामधेयम्,
हूति:, आकारणा,
नगरम् - पत्तनम्,
अधिष्ठानम्, निगम:, पुटभेदनम्, नगरी, स्थानीयम्, पू:, पुरी, पुरम्।
निरन्तरम् - सततम्,
अनवरतम् , अविरतम्, अनारतम्, अश्रान्तम्, सन्ततम्, अनिशम्, नित्यम्, अजस्रम्।
निर्धन: - नि:स्व:,
दुर्विध:, दीन:, दरिद्र:, दुर्गत:।
नीरोग: - वार्त:,
निरामय:, कल्प:।
नासिका- घ्राणम्,
गन्धवहा, नासा, घोणा।
नृत्यम् - नटनम्,
नाट्यम्, लास्यम्, नर्त्तनम्।
निन्दा- आक्षेप:, अवर्ण:, निर्वाद:, अपवाद:, उपक्रोश:,
जुगुप्सा, कुत्सा, गर्हणम्, परीवाद:।
निष्ठुरम्- पारुष्यम्,
अतिवाद:, भर्त्सनम्, परुषम्।
नर्तकी- लासिका, नृत्यांगना।
पज्र: - कर्दम:, कीच:।
पन्थ: - मार्ग:, पथ:, धर्म:, सम्प्रदाय:, मतम्।
पश्चातापम् - प्रायश्चित्तम्,
ग्लानि:, संताप:, अनुताप:, विप्रतीसार:।
पत्रम् - दलम्, पर्णम्, पल्लवम्, छादनम्, छदलम्, छद:,
बर्हम्, पलाशम्, किसलयम्।
पति: - भर्त्ता, वल्लभ:, धव:, आर्यपुत्र:, ईश:,
स्वामी, जीवनाधार:, नाथ:, प्रिय:, प्राणेश:, प्राणवल्लभ:।
पण्डित: - सुधी,
विद्वान्, कोविद:, बुध:, धीर:, मनीषी, प्राज्ञ:, विलक्षण:, युध:, विज्ञ:।
पर्वत: - भूधर:,
गिरि:, महीधर:, महीध्र:, शिखरी, धीर:, शैल:, नग: मेरु:, गोत्र:, अद्रि:, क्षमाभृत्,
भूमिधर:, महिधर:, तुङ्गम्, शिलोच्चय:, अहार्य:, अचल:, धराधर:।
पक्षी - द्विज:, अण्डज:, विहङ्ग:, खग:, शकुन्त:,
शकुनि:, पतङ्ग:, वि:, विष्किर:, पतत्रि:, वाजी, पत्री, विहायस:, विहग:, शकुन:।
पाद: - चरणम्, अङ्घ्रि: पदम्।
परशुराम: - भृगुसुत:,
जामदग्न्य:, भार्गव:, परशुधर:, रेणुकातनय:, भृगुनन्दन:।
पराग: - रज:,
पुष्परज:, कुसुमरज:, पुष्पधूलि:।
परतन्त्र: - पराधीन:,
परवश:, पराश्रित:, आधीन:।
पराक्रम: - पौरुषम्,
पुरुषार्थ:, शक्ति:।
परम्परा- परिपाटि:,
रीति:, प्रणाली, पद्धति:, प्रथा, प्रचलनम्।
परिष्कार: - संशोधनम्,
संस्कार:, शुद्धि:, परिमार्जनम्।
परुष: - निष्ठुर:,
कठोर:, कर्कश:।
परोक्ष: - अप्रत्यक्ष:,
गुप्त:, अगोचर:, तिरोहित:।
पवित्रम्- पावनम्,
पुनीतम्, पूतम्, विशुद्धम्, पाकम्, शुद्धम्, शुचि:, स्वच्छम्।
पार्वती- उमा,
कात्यायनी, गौरी, शिवा, भवानी, दुर्गा, गिरिजा, गिरिराजकुमारी, सती, अम्बिका, शैलसुता,
ईश्वरी, रुद्राणी, आर्या, अभया, सर्वमङ्गला, हैमवती, शर्वाणी, अपर्णा, मृडानी, चण्डिका,
काली, मैनसुता, दाक्षायणी, दाक्षी।
पुत्र: - तनय:, आत्मज:, सुत:, औरस:, सूनु:।
पुत्री- तनया, आत्मजा, सुता, दुहिता, सूनु:।
पातालम् - वडवामुखम्,
वैरोचनिकेतनम्, रसातलम्, नागलोक:, अधोभुवनम्, अतलम्, वितलम्, सुतलम्, तलातलम्, महातलम्,
बलिसद्म।
पुरुष: - मनुष्य:,
मानव:, मर्त्य:, मनुज:, मानुष:, नर:, पञ्चजन:, पूरुष:, पुमान्, कान्त:।
पथिक: - अध्वनीन:,
अध्वग:, अध्वन्य:, पान्थ:, पथिक:।
प्रभातम् - अहर्मुखम्,
कल्यम्, उष:, प्रत्यूष:, प्रत्यूषसी, अरुणोदय:।
पुष्पम् - सुमनस्,
पुष्पम्, प्रसूनम्, कुसुमम्, सुमनस:।
प्रसिद्ध: - प्रतीतम्,
प्रथितम्, ख्यातम्, वित्त:, विज्ञात:, विश्रुत:
परिचारक: - भृत्य:,
दासेय:, दास:, गोष्यक:, चेटक:, नियोज्य:, किज्र्र:, प्रेष्य:, भुजिष्य:।
पुण्यम्- धर्मम्, श्रेय:, सुकृतम्, वृष:, श्रेयम्
।
पतिव्रता- सुचरित्रा,
सती, साध्वी।
पुत्रवधू:- स्नुषा,
जनी, वधू:।
पिता - तात:, जनता, जनक:
पुत्रस्य पुत्री- नप्त्री, पौत्री, सुतात्मजा।
प्रलय: - संवर्त:,
कल्प:, क्षय:, कल्पान्त:।
पुरातनम् - प्राचीनम्,
प्राक्तनम्, प्राक्कालीनम्।
पूजा- अर्चना, आराधना, उपासना, वन्दना, सपर्या,
नमस्या, अर्चा, अपचिति:।
प्रख्यात: - प्रसिद्ध:,
विख्यात:, विश्रुत:, यशस्वी, कीर्ति:, यशस्वी।
प्रणय: - अनुरक्ति:,
स्नेह:, प्रीति:, अनुराग:, प्रेम।
पूज्य: - आराध्य:, अर्चनीय:, उपास्य:,वन्दनीय:, पूजनीय:।
पृथ्वी- भू:, भूमि:, अचला, अनन्ता, रसा, धरा, धरित्री,
धरणी, वसुन्धरा, वसुधा, उर्वी, क्षिति:, विश्वम्भरा, क्षोणि:, ज्या, कु:, पृथिवी, गोवा,
क्ष्मा, अवनि:, मेदिनी, मही, स्थिरा, सर्वसहा, काश्यपी, वसुमती, जगति:, धाप्ती।
प्रकाश: - घर्म:,
द्योत:, आतप:।
प्रभा- रुचि:, त्विट्, भा:, छवि:, द्युति:, दीप्ति:,
रोचि:, शोचि:।
पापम् - पाप्मा,
पज्र्म्, एन:, किल्विषम्, कल्मषम्, कलुषम्, वृजिनम्, अघम्, अंह:, दुरितम्, दुष्कृतम्।
प्राणी - चेतन:, जन्मी, जन्तु:, जन्यु:, शरीरी।
पीत:- गौर:, हरिद्राभ:, हरिण:, पाण्डु:, पाण्डुर:,
पिङ्ग:, पिङ्गश:, पिङ्गल:।
प्रश्न: - अनुयोग:, पृच्छा।
प्रेम - प्रियता, स्नेह:, प्रणय:, प्रीति:, प्रश्रय:।
पिप्पल: - अश्वत्थ:,
बोधिद्रुम:, चलदल:, कुञ्जराशन:।
पंक्ति:- श्रेणी, वीथी, आलि:, आवलि:।
पाषाण: - प्रस्तर:,
ग्रावा, उपल:, अश्म, शिला, दृषत्।
पूग: - घोण्टा, क्रमुक:, गुवाक:, खपुर:।
पात्रम् - भाण्डम्,
अमत्रम्, भाजनम्, आवपनम्।
पाकशाला- रसवती,
पाकस्थानम्, महानसम्।
पाचक: - बल्लव:,
सूद:, सूपकार:, औदनिक:, आन्धसिक:, आरालिक:।
पिष्टक: - पूप:,
अपूप:, मालापूप:।
पर्याप्तम् - कामम्,
प्रकामम्, इष्टम्, निकामम्, यथेप्सितम्।
प्रवक्ता - वाक्पति:,
वागीश:, वाग्मी, वावदूक:।
पिशुन: - सूचक:,
खल:, दुर्जन:, कर्णेजप:।
प्रियम्- अभीष्टम्, हृदयम्, दयितम्, वल्लभम्, अभीप्सितम।्
प्रसन्न: - हृष्ट:,
प्रहृष्ट:, मत्त:, तृप्त:, मुदित:, प्रमुदित:, प्रीत:।
पत्नी- पाणिगृहीती, सहधर्मिणी, भार्या, जाया, द्वारा:।
बलराम: - बलदेव:,
बलभद्र:, हलधर:, बलवीर:, हलायुध:, रौहिणेय:, श्यामबन्धु:, रेवतीरमण:, नीलाम्बर:, मुसली,
कामपाल:।
ब्रह्मा - पितामह:, स्वयम्भू:, विधि:, चतुरानन:, विरञ्चि:,
विधाता, विधना, सृष्टा, प्रजापति:, कमलासन:, हिरण्यगर्भ:, आत्मभू:, हंसवाहन:, लोकेश:,
अज:, नाभिजन्मा, सदानन्द:, अण्डज:, गिरापति:, सुरज्येष्ठ:, परमेष्ठी, पितामह:।
बुद्धि:- मनीषा, धिषणा, धी:, प्रज्ञा, शेमुषी, मति:,
प्रेक्षा, उपलब्धि:, चित्, संवित्, प्रतिपद्, ज्ञप्ति:, चेतना।
बुद्ध: - सुगत:, सर्वज्ञ:, सर्ववित्, भगवान्, तथागत:,
समन्तभद्र:।
बृहस्पति: - सुराचार्य:,
गीर्पति:, गुरु:, जीव:, वाचस्पति:, चित्रशिखण्डिज:, आङ्गिरस:, धिषण:।
बिलम् - छिद्रम्,
रन्ध्रम्, कुहरम्, शुषिरम्, विवरम्, रोकम्, निर्व्यथनम्, श्वभ्रम्, वपा, शुषि:।
बिल्व: - शाण्डिल्य:,
शैलूष:, मालूर:, श्रीफल:।
बिडाल: - मार्जार:,
ओतु:, वृषदंशक:, आखुभुव्â।
बक: - बलाका, कह्व:, विशकण्ठिका।
बान्धव: - सपिण्ड:,
स्व:, ज्ञाति:, स्वजन:, समा:, सगोत्र:, सनाभि:।
बाला- डिम्भा, स्तनपा, स्तनन्धयी, उत्तानशया।
बाल: - डिम्भ:, स्तनप:, उत्तानशय:, स्तनन्धय:।
ब्राह्मण: - विप्र:,
भूदेव:, भूसुर:, महिदेव:, महीसुर:, अग्रजन्मा, द्विजाति:, आश्रम:, श्रोत्रिय:, छान्दस:।
बाण: - शर:, पृषत्क:, विशिख:, खग:, आशुग:, कलम्ब:,
मार्गण:, पत्री, इषु:, नाराच:।
बहिष्कृत: - निष्कासित:,
अवकृष्ट:, निरस्त:, निराकृत:, प्रत्याख्यात:
भूमिका- मुखबन्ध:,
प्रस्तावना, आमुख:, प्राक्कथनम्, पूर्वपीठिका, उदाहार:, उपोद्घात:, पस्पशा
भ्रमर: - मधुकर:,
मधुप:, अलि:, भृङ्ग:, भ्रमर:, षट्पद:, मधुराज:, मधुभक्ष:, द्विरेफ:, मधुव्रत:।
भय: - आतज्र्:, आशज्र, दर:, त्रास:, साध्वसम्।
भयानकम् - दारुणम्,
भीषणम्, भीष्मम्, भीम:, घोर:, भयानकम्।
भाग्यम् - दैवम्,
दिष्ट:, विधि:, भागधेयम्, नियति:।
भाषणम् - भाषितम्,
लपितम्, वच:, उक्ति:, व्याहार:, आभाषणम्।
भल्लूक: - भालुक:,
ऋक्ष:, अच्छभल्ल:।
भातृजाया- प्रजावती,
भ्रातुर्जाया।
भोजनम् - आहार:,
लेह:, जग्धि:, निघास:, न्याद:।
भिन्न: - अन्य:,
अन्यतर:, इतर:।
भुक्तम् - भक्षितम्,
चर्वितम्, लिप्तम्, गिलितम्, खादितम्, जग्धम्, ग्रस्तम्, गलस्तम्, असितम्।
भिक्षा- याच्ञा, अर्थना, अर्दना, याचना।
मन: - चित:, चेत:, हृदय:, स्वान्त:, मानस् , मनस्
।
मार्ग: - अयनम्, वर्त्म, अध्वा, पन्थान:, पदवी, सृति:,
सरणि:, पद्धति:, पद्य, वर्तनि:, एकपदी।
मिथ्याभाषणम्- मृषार्थकम्, अनक्षरम्, अवाच्यम्, आहतम्,
वितथम्, अनृतम्।
मृत्तिका- मृत्,
मृत्सा, मृत्स्ना, उर्वरा, सर्वसस्याढ्या।
मधूक: - गडपुष्प:,
मधुद्रुम:, वानप्रथ:, मधुष्ठील:, मधूलक:।
मन्दार: - अर्काह्व:,
वसुक:, आस्फोट:, विकीरण:, अर्कपर्ण:, अलर्क:, प्रतापस:।
महिष: - लुलाय:,
कासर:, सैरिभ:।
मन्दिरम् - देवालय:,
देवस्थानम्, देवगृहम्, ईशगृहम्।
मण्डितम् - विभूषितम्,
सुशोभितम् सज्जितम्, अलज्र्-तम्।
महादेव: - शिव:,
शम्भु:, हर:, शज्र्र:, महेश:, गिरीश:, चन्द्रशेखर:, नीलकण्ठ:, रुद्र:, त्रिलोचन:, त्रिपुरारी,
गङ्गाधर:, उमापति:, भूतनाथ:, पशुपति:, महेश्वर:, गिरिजापति:, कपर्दी, वामदेव:, कैलाशपति:,
शितिकण्ठ:, चन्द्रमौलि:, देवाधिदेव:, मदनारि:, ईश:, ईशान:, ईश्वर:, शर्व:, शूली, भूतेश:,
पिनाकी, मृत्युञ्जय:, सर्वज्ञ:।
मूषक: - मूषिक:,
आखु:, उन्दुरु:, खनक:, अधोगन्ता
मनुष्य: - मानुष:,
मर्त्य:, मनुज:, मानव:, नर:।
माता- जननी, जनयित्री, प्रसू:, अम्बा।
मांसम् - पिशितम्,
तरसम्, पललम्, क्रव्यम्।
मलम् - पुरीषम्, उच्चार:, विष्ठा, शकृत्, गूथम्,
वर्चस्कम्, शमलम्, अवस्कार:।
मुखम् - वक्त्रम्,
आस्यम्, वदनम्, तुण्डम्, आननम्, लपनम्।
मेखला- रशना,
काञ्ची, सप्तकी, सारसना, शृंखलम्।
माला- माल्यम्, स्रक्, ललामकम्।
मञ्च: - खट्वा, पर्यज्र्:, पल्यज्र्:
मन्त्री - सचिव: धीसचिव:, अमात्य:।
मित्रम् - सुहृद:,
वयस्य:, स्निग्ध:, सवया:, सखा, सुहृत्।
मूर्च्छा- कश्मलम्, मोह:।
मृत: - प्रेत:, परेत:, संस्थित:, प्रमीत:, परासु:,
प्राप्तपञ्चत्व:।
मेष: - मेद्र:, उरभ्र:, उरण:, एडक:, ऊर्णायु:, वृष्णि:।
मौक्तिकम् - मुक्ता,
मरकतम्, हरिन्मणि:, अश्वगर्भ:।
मायावी - मायाकार:,
प्रातिहारिक:, ऐन्द्रजाल:।
मुहुर्मुहु:- शश्वत्,
असकृत्, पौन:पुन्येन, अभीक्ष्णम्।
मीन: - मत्स्य:, शफरी, झष:, जलजीवनम्, अण्डज:,विसार:,
शकुली।
मतभेद: - विरोध:,
असम्मति:, वैमनस्यम्, असहमति: मतद्वैध:।
मदिरा- आसव:,
मधु, सोमरस:, मद्यम्, मध्वासव:, वारुणी, मध्विजा।
महात्मा - महामना:,
महाशय:, महानुभाव:, महापुरुष:।
मन्दाकिनी- विपद्गंगा,
स्वर्णदी, सुरदीर्घिका, देवगङ्गा।
महिमा - गरिमा,
मामात्म्यम्, गौरम्, महत्ता।
मान्य: - माननीय:,
पूज्य:, पूजनीय:, सम्माननीय:, समादरणीय:।
मधुशाला- मदस्थानम्,
पानम्, शुण्डा, आपानम्, पानगोष्ठिका।
मुग्ध: - तल्लीन:, मोहित:, आवसन्त:, लुब्ध:, आकृष्ट:।
मूर्ख: - मूढ:, अज्ञानी, जड:, निर्बुद्धि:, अज्ञ:,
बालिश:।
मुनि: - योगी, तापस:, तपस्वी, व्रती, साधु:
मेघ: - धाराधर:, घन:, जलधर:, वारिद:, जीमूत:, नीरद:,
वारिधर:, पयोद:, पयोधर:, अम्बुद:, वारिवाह:, बलाहक:।
मण्डूक: - दर्दुर:,
शालूर:, वर्षाभू, वर्षाप्रिय:, भेक:, प्लव:।
मयूर: - केकी,
कलापी, शिखी, शिखण्डी, ध्वजी, हरि: नीलकण्ठ:, भुजगारि:, सारङ्ग:, शिवसुतवाहन:।
मोक्ष: - मुक्ति:, निर्वाणम्, कैवल्यम्, अपवर्ग:,
परमपदम्, परमगति:, परमधाम, सद्गति:, अमृतत्वम्।
यम: - सूर्यपुत्र:, जीवनपति:, पितृपति:, समवर्ती,
अन्तक:, धर्मराज:, शमन:, परेतराट्, शमन:, वैवस्वत:, कीनास:, कृतान्त:, काल:, अन्तक:,
जीवितेश:, मृत्युपति:, यमराज:, नरदण्डधर:, यमुनाभ्राता, दण्डधर:, श्राद्धदेव:।
यमुना- कालिन्दी, अर्कजा, रवितनया, कृष्णा, कालगङ्गा,
सूर्यसुता, भानुजा, तरणितनूजा, अर्कसुता, सूर्यतनया, शमनस्वसा।
याचना- निवेदनम्,
प्रार्थना, विनयम्, विनति:।
युवती- सुन्दरी, श्यामा, किशोरी, तरुणी, नवयौवना,
सुवासिनी, स्नुषा, रमणी, यौवनवती, वनिता, वधू:, इच्छावती, मध्यमा, वामा, भामा, अभिसारिका।
यश: - कीर्ति:, समज्या।
युवराज: - कुमार:,
भर्तृदारक:।
युवक: - युवा,
वयस्थ:, तरुण:।
यज्ञ: - सव:, अध्वर:, याग:, क्रतु:, मख:।
यति: - यती, जितेन्द्रिय:, निर्जितेन्द्रियग्राम:।
यज्ञोपवीतम् - यज्ञोपवीतम्,
उपवीतम्, यज्ञसूत्रम्।
युद्धम् - आयोधनम्,
जन्यम्, प्रधनम्, प्रविदारणम्, रण:, साम्परायिकम्, कलह:, विग्रह:, सम्प्रहार:, अभिसम्पात:,
संस्फोट:, समाघात:, आहव:, समुदाय:, समिति:, आजि:, तुमुलम्।
यवागू:- उष्णिका,
श्राणा, विलेपी, तरला।
याचक: - याचनक:,
मार्गण:, वनीयक:, भि
धन्यवाद ।
0 Comments
साथियों ! यह पोस्ट अपको कैसे लगी, कमेंट करके अवश्य बताएँ, यदि आप किसी टोपिक पर जानकारी चाहते हैं तो वह भी बता सकते हैं ।