संस्कृत में शरीर के अंगों के नाम
![]() |
Parts of body in Sanskrit |
हिन्दी- संस्कृत
अंग- अङ्गम् (नपुं.), अवयव:, प्रतीक: (पुँ.)
अँजली- अञ्जलि: (स्त्री.)
अस्थिपञ्जर- कज्रल:
(पुँ.)
आँख- नेत्रम्,लोचनम्, नयनम्, चक्षु: (नपुं.)
आँत- अन्त्रम् (नपुं.)
आँसू- अश्रु, अस्रम्, नेत्रवाष्पम् (नपुं.)
आँख की पुतली- कनीनिका,
तारका (स्त्री.)/नेत्रगोलकम् (नपुं.)
आँख का कोना- अपाङ्ग:
(पुँ.)
अँगुली- अङ्गुलि:, करशाखा (स्त्री.)
अंगूठा- अङ्गुष्ठ: (पुँ.)
अँगुली तर्जनी- तर्जनी,
प्रदेशिनी (स्त्री.)
इन्द्रिय- करणम्, इन्द्रियम् (नपुं.)
ओठ- ओष्ठ: (पुँ.)
एड़ी- पार्ष्णि: (पु./स्त्री.), एडुकम् (नपुं.)
कंठ- कण्ठ:
(पुँ.)
कन्धा - स्कन्ध:,
अंस: (पुँ.)
कन्धे की हड्डी- जत्रु (नपुं.)
कमर - कटि:, श्रोणि: (स्त्री.)
कंकाल- कज्रल: (पुँ.)
कनपटी- हनु: (पुँ.)/हनू (स्त्री.), गण्डस्थल: (पुँ.)
कलाई- मणिबन्ध: (पुँ.), कलाचिका (स्त्री.)
कलेजा- वृक्कम्/अग्रमांसम्, हृद् (नपुं.), बुक्क:
(पुँ.)
काँख - कक्षान्तरम् / कक्ष:, बाहुमूलम् (नपुं.)
कान- कर्ण: (पुँ.), श्रोत्रम् , श्रवणम्
(नपुं.)
कान का पर्दा- वेष्टनम्
(नपुं.)/कर्णशष्कुली (स्त्री.)
कान का मैल- कर्णकिट्टम्
(नपुं.)
कूला- कटिप्रोक्ष:, कटिप्रोथ: (पुँ.)
कूबड़ - कुब्ज: (पुँ.)
कोहनी- कफोणि: (स्त्री.)/कूर्पर: (पुँ.)
खाल- त्वच् (स्त्री.)
खून- रक्तम्/रुधिरम्/शोणितम् (नपुं.)
खोपड़ी- कपाल:, खपर: (पुँ.), मस्तकम् (नपुं.)
गर्दन- ग्रीवा
(स्त्री.)/शिरोधर: (पुँ.)
गला- कण्ठ:/गल: (पुँ.)
गंजा- खल्वाट: (पुँ.)
गंजी- खल्वाटा (स्त्री.)
ग्रन्थि (गाँठ)- ग्रन्थि: (स्त्री.)
गाल- कपोल:, गण्ड: (पुँ.)
गुर्दा- वृक्क: (पुँ.)
गोद- क्रोडम् (नपुं.)/अज्र्:/ उत्सङ्ग: (पुँ.)
घुटना- जानु (नपुं.)
घुंघराले बाल- अलक:/चूर्णकुन्तल:
(पुँ.)
चपत (झापड़)- चपेट:
(पुँ.), चर्पटिका (स्त्री.)
चरण - (पैर) चरण: (पुँ.)
चर्बी- मेद: (पुँ.)/वसा (स्त्री.)/वपा (स्त्री.)
चिकोटी- नखक्षतम् (नपुं.)
चुटकी- छोटिका, अङ्गुलिध्वनि: (स्त्री.)
चुल्लू - चुलूक: (पुँ.)
चोटी - शिखा, चूडा (स्त्री.)
छाती - वक्षस्थलम् (नपुं.), वक्ष:, उर: (पुँ.)
अनामिका- अनामिका (स्त्री.)
जटा - जटा, सटा (स्त्री.)
जबड़ा- सृक्कणी (नपुं.)
जाँघ- जङ्घा (स्त्री.)/ऊरु: (पुँ.), जघनम्
(नपुं.)
जिगर- यकृतम्/कालेयम् (नपुं.)
जीभ- जिह्वा/रसना (स्त्री.)
जुल्फ- काकपक्ष:/शिखण्डक:
(पुँ.)
जूड़ा- वेणि: (स्त्री.)
टुड्डी- चिबुकम्/हनु: (नपुं.)
टेढ़ी भौं- भृकुटि: (स्त्री.)
तलवा- तल: (पुँ.), पादतलम् (नपुं.)
ताली - करतलध्वनि:
(पुँ.)/ताल: (पुँ.)
तालु- तालु/काकुदम्
(नपुं.)
त्यौरी- मस्तकावलि:, मस्तकरेखा (स्त्री.)
तोंद- तुन्दम् (नपुं.)
थप्पड़- चपेटा (स्त्री.)/चर्पट: (पुँ.)
थूक (खखार)- निष्ठ्यूति:
(स्त्री.)/निष्ठ्यूतम् (नपुं.)
दाढ़- दंष्ट्रा (स्त्री.)
दाढ़ी- श्मश्रु (नपुं.)/दाढिका (स्त्री.)/ कूर्चम्
(नपुं.)
दाँत- दन्त:, रदन:,दशन: (पुँ.)
दिल- हृदयम् (नपुं.)
दिमाग- मस्तिष्कम् (नपुं.)
दिमागी- मानसिक:/बौद्धिक: (पुँ.)
नरम- मृदु
(वि.), कोमलम् (नपुं.)
नस- रक्तवाहिनी, शिरा, स्नायु:, धमनी (स्त्री.)
नाखून- नख:, करज:(पुँ.),नखम् (नपुं.)
नाक- नासिका (स्त्री.), घ्राणम् (नपुं.)
नाक के छेद- नासारन्ध्रम्/नासिक्यम्
(नपुं.)
नाड़ी- स्नायु: (पुँ.), नाडी, नाडि:, धमनी (स्त्री.)
नाभि- नाभि: (स्त्री.)
नीचे का ओष्ठ- अधर:/अधरोष्ठ:
(पुँ.)
नेत्र- नेत्रम् (नपुं.)
पंजड़ी- पर्शुका (स्त्री.)
पंजा- पञ्चाङ्गुलम् (नपुं.)
पलक- नेत्ररोमन्/पक्ष्म (नपुं.)
पसली की हड्डी- पार्श्वास्थि
(नपुं.)
पसीना- स्रवणम् (नपुं.)/स्वेद:, प्रस्वेद: (पुँ.)
पिण्डली- पीठिका (स्त्री.)
पीठ- पृष्ठम् (नपुं.), पृष्ठदेश: (पुँ.)
पेट- उदरम्, जठरम् (नपुं.)
पैर- पाद:/चरण:/अङ्घ्रि: (पुँ.)
पैर का टखना- गुल्फ:
(पुँ.)
प्लीहा- गुल्म: (पुँ.)
फेफड़ा- फुफ्फुसम् (नपुं.)
बस्ति - मूत्रपुटम् (नपुं.)
बाल- केश:/कच:
(पुँ.), शिरोरुह: (वि.)
बाँह- बाहु: (पुँ.)/भुजा (स्त्री.), भुज:
(पुँ.)
बीच की अँगुली- मध्यमा
(स्त्री.)
बुद्धि- बुद्धि:, प्रज्ञा, मनीषा, धी: (स्त्री.)
भौंह- भ्रू: (स्त्री.)
भुजा- बाहु: (पुँ.)
मन- मन:,चित्तम् , स्वान्तम्, मानसम् (नपुं.)
मसूड़ा- काकुदम् , दन्तमूलम् (नपुं.)
माथा- ललाटम्
, मस्तकम्
माँग- सीमन्त: (पुँ.)
माँस- मांसम्/पिशितम्/ आमिषम् (नपुं.)
माँसपेशी- मांसपेशिका (स्त्री.)
मुख- मुखम्,आननम्, वक्त्रम् (नपुं.)
मुट्ठी- मुष्टिका/मुष्टि: (स्त्री.)
मूँछ- मुच्छ:/गुम्फ: (पुँ.)/गण्डलोमन् (नपुं.)
रीढ़- कशेरुका (स्त्री.), पृष्ठास्थि (नपुं.)
रोएं- रोम: (पुँ.)
लार- लाला (स्त्री.), स्यन्दिनी (स्त्री.)
शरीर- गात्रम्,शरीरम् (नपुं.), देह:, काय: (पुँ.)
शरीर का तिल- क्लोमन्
(नपुं.)
सफेद बाल- पलितम्
(नपुं.),श्वेतकच: (पुँ.)
छोटी अँगुली- कनिष्ठिका
(स्त्री.)
सिर- मस्तक: (पुँ.), शीर्षम्, शिर: (नपुं.)
हड्डी- अस्थि, कीकसम् (नपुं.)
हड्डी की चर्बी- मज्जा (स्त्री.)
हथेली- करतलम् (नपुं.),प्रहस्त: (पुँ.)
हाथ- हस्त:/कर: (पुँ.)
हृदय- हृदयम् (नपुं.)
धन्यवाद ।
0 Comments
साथियों ! यह पोस्ट अपको कैसे लगी, कमेंट करके अवश्य बताएँ, यदि आप किसी टोपिक पर जानकारी चाहते हैं तो वह भी बता सकते हैं ।